Бедарка

Бедаркин тайпанаш. «ВЭС» тӀера «Бедарка» йаззамера сурт

Бедарка — лекха шина чкъурган ворда. Лелийна тюркаша, Кавказхоша, Российн къилба губернешкахь.

Этимологи

Схьадаьлла гӀезалойн, туркойн, гӀирмин-гӀезалойн, кыпчакийн, азербайджанийн «Бедарка» дашах.

Истори

Бедаркин йужуш хилла говраш, стерчий, гомаш, эмкалш. Бахархоша бедарка лелош хилла ГӀирмехь, Туркестанехь, Малхбален Сибрехахь), Цийчохь, Бухарехь (Йуккъера Азехь). Бедаркин урхалчех олу бахьарча.

Оцу кепара ворда чӀогӀа аьтту болуш йара мохь лело, йалта чудерзо а. Дика бедаркин мах Российн империн къилба губернешкахь — итт туьма гергга бара.

Дивизин хьаькаман гайтамехь Теркан-Ламанхойн полкан цхьа взвод фронтал тӀаьхьа йитира, полкан ворданаш ларйархьама, уьш йерриш лаьттара бедаркех.

Японин тӀамехь Оьрсийн эскаран Россин ТӀН урхаллин дукхаха долу тӀеман дакъош, транспортан муххале а цийн бедаркех лаьттара, цу тӀе иштта ворданийн мах дика хадийра.

Кавказехь Бедарка лелош йара XX бӀешарахь а. Кавказан бедаркин чкъургийн чӀоьраш ца хуьлура. Цу тӀе, чкъургаш хуьйзура семанца. И тамашена конструкци схьайогӀура вайн эрал 2 эзар шохьалхара азин хьоркунан тӀера.

Российн имперехь цӀерпошт некъаш йукъадовларца йуккъераазин мехкашкахь меттигерачу бахархоша цунах ала долийра Ӏаьнарпошт шайтӀан-бедарка.

Кепаш

• ГӀирмин бедарка — дечиган семанца, цунна тӀечӀагдина шаданкепара гӀуркх, хьалхарчу йуьххьехь хӀоттийна дикка йеха эчиган аса, иза ши сту дӀабужу дукъ ду. ТӀехьара шаданкепара гӀуркхан декъехь хӀоттийна орцахех бина дечиган гур, цунна чу ирахӀиттийна гӀопасташ, уьш лакхахь дохаллехь йихкина орцахаца. Оцу гӀопасташца болчу гуро бедаркин цӀа до. Чкъургаш дечиган, месала 6 сагӀанан, лоха.
• Туркестан а, Бухарин а бедаркаш шина тайпана лелайора: цхьа говр йужуш а, ши говр йужуш а. Иза а, важа а цхьатерра конструкци йолуш йу, къасталора барамашца. Дечиган семанна тӀе чӀагӀйина ши дрожина, церан хьалхара йуьхьигаш Ӏаьрчаш ду, цунна чу йужу говр. Ши говр йужу бедаркин шолгӀа говр йужу агӀонна тӀе машшийн постромкаш чу. Бедаркий чкъургаш чӀогӀа лекха хуьлу — 6½ фут диаметр йолуш (уьш йора маьрша кӀорга татолаш чухула мохь ца башош дехьабовлархьама). Оцу бедаркин говран йожарехь а, урхаллехь а башхалла йара, хӀунда аьлча бахьарча ворданна тӀе ца хууш, хьайбанна тӀе хуура.
• Цийн бедарка — чӀогӀа вон бина болх, оьрсашчул вон.
• «Оьрсийн бохаман» — дара дечиган мерачертан цӀа, лелайора Новгородан а, луларчу а губернийн бахархоша, иза йара бедарка.

Бедарка говзаллехь

• Бедаркин тӀехь лелара запорожьен гӀазакхий ГӀазакхаша туьха даккхар а, кхин а мультфильмашкахь.
• Бедарка хьахайо Сухарев Дмитрийн байташ тӀехь йаьккхина Никитин гӀеран Татьянин а, Сергейн а Бричмулла эшарехь.
• Кхин а иза хьахайо Меладзе Валерийн "Сэра" эшарехь.
• Бедаркех лаьцна дуьйцу А. С. Пушкина «Арзруме некъбар» йозанехь.
• Шолохов Михаилан «Тийна Дон» романехь лелайо донан гӀазакхийн бахамехь.
• Кхин а хьахайо Цветаева Маринин «Тхан дайх цхьаъ Ӏад-хьокху пондарча хилла…» байтахь.

Бедарка тайп-тайпана мехкашкахь

• 
  Бухара. Берийн Бедарка. 1880-гӀа шераш.
• 1920 шеран Парагвайн песо
  1920 шеран Парагвайн песо
• 
  ХӀокху заманан Кубера йусу чкъургаш тӀера ворда
• 
  Дечиган ворда Австралехь
• 
  ХӀиндин рикша Калькуттехь, 2004 шо

Хьажа кхин а

• «Америкахо»
• Аравакаш

Литература

• Араба // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882.
• Арба // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882.
• Араба, Арба // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Арба // Военная энциклопедия : [в 18 т.] / под ред. В. Ф. Новицкого [и др.]. — СПб. ; [М.] : typus т-ва И. Д. Сытина, 1911—1915.
• Гарба // «Словник української мови» : в 11 томах — [[Ков:{{{1}}}|{{{1}}}]] : Наукова думка, 1970—1980.

Хьажоргаш

• Бедарка на видео Бричмулла в передаче Юрия Сенкевича Клуб кинопутешествий, 1987.